”არქიტექტორები, მოქანდაკეები, მხატვრები – ჩვენ ყველანი უნდა დავუბრუნდეთ ხელოსნობას! რადგან არ არსებობს ისეთი რამ, როგორიცაა “ხელოვნება პროფესიით.” არ არსებობს არსებითი განსხვავება მხატვარსა და ხელოსანს შორის. მხატვარი არის განვითარებული ხელოსანი.”
ეს გერმანელი არქიტექტორის, ვალტერ გროპიუსის სიტყვებია, რომელმაც 1919 წელს გერმანული ხელოვნების სკოლა – ბაუჰაუსი ჩამოაყალიბა. აღსანიშნავია, რომ მრავალი ცნობილი არქიტექტორისა თუ მხატვრის კარიერას სწორედ ამ სკოლამ ჩაუყარა საფუძველი. ბაუჰაუსის სკოლა აქცენტს აკეთებდა “Gesamtkunstwerk-ის” კონცეფციაზე (ანუ – “მთლიანი ხელოვნების ნიმუში”), რომელიც მიზნად ისახავს ყველა ხელოვნების დარგის ერთიანი იდეოლოგიის ქვეშ მოქცევას, სახვითი ხელოვნებიდან დაწყებული, ინდუსტრიული ხელოვნებით დამთავრებული.
ბაუჰაუსის მოძრაობის წარმომავლობა
პირველი მსოფლიო ომის შედეგად გამოწვეული შეფერხებებისა და სახვითი ხელოვნებისა და გამოყენებითი ხელოვნების შერიგების შესახებ ხანგრძლივი დებატების შემდეგ, გერმანელი არქიტექტორი ვალტერ გროპიუსი დაინიშნა ახალი დაწესებულების დირექტორად, რომელიც აერთიანებდა გრანდიოზულ დუკა საქსონის სახვითი ხელოვნების აკადემიასა და დიდი დუკალი საქსონის ხელოვნებისა და ხელოსნობის სკოლას (სწორედ ეს დაწესებულება იქცა შემდგომში ბაუჰაუსად). გროპიუსის ფაკულტეტის წევრები იყვნენ შვეიცარიელი მხატვარი იოჰანეს იტენი, გერმანელ-ამერიკელი მხატვარი ლიონელ ფაიინგერი და გერმანელი მოქანდაკე გერჰარდ მარქსი, მაგრამ მალე მათ შეუერთდნენ: გერმანელი მხატვარი, მოქანდაკე და დიზაინერი ოსკარ შლემერი, რომელიც ხელმძღვანელობდა თეატრის სახელოსნოს და შვეიცარიელი მხატვარი პოლ კლაი, 1922 წელს მას შეუერთდა რუსი მხატვარი ვასილი კანდინსკი და 1923 წელს რუსი კონსტრუქტივისტი მხატვარი და არქიტექტორი ელ ლისციკი. ბაუჰაუსის სკოლა ვაიმარში დაარსდა, საბოლოოდ კი ის გადავიდა ბერლინში 1932 წელს არქიტექტორ ლუდვიგ მის ვან დერ როეს ხელმძღვანელობით.
ბაუჰაუსის იდეები
ბაუჰაუსი მიზნად ისახავს, გამოიყენოს მრავალი ხელოვნების ფორმა ერთი ნაწარმოებისთვის, შექმნას ხელოვნების სინთეზის ნიმუში, ბაუჰაუსში ყველა დარგის მოსწავლე ერთად მუშაობდა: იქნებოდნენ ეს ქსოვილის მხატვრები, მხატვრები, მოქანდაკეები, ავეჯის დიზაინერები, არქიტექტორები და მრავალი სხვა. უფრო მეტიც, ბაუჰაუსის მასწავლებლები და სტუდენტები ავითარებდნენ საერთო მიდგომას დიზაინში, რომლის მიხედვითაც მასობრივი წარმოება ინდივიდუალურ ხედვასთან უნდა შერწყმულიყო. ასეთი იდეოლოგიის შედეგი იყო მრავალი შენობა, ნახატი, ტექსტილი და ა.შ ყველაფერმა ამან კი ხელი შეუწყო კულტურული ლექსიკის განსაზღვრას და თანამედროვე დიზაინის გავრცელებას მთელ მსოფლიოში.
ბაუჰაუსის ცნობილი ხელოვანები
ბაუჰაუსის დამფუძნებელი, ვალტერ გროპიუსი იყო გერმანელი არქიტექტორი და მოდერნისტული არქიტექტურის ოსტატი. ვალტერმა თავისი ენერგია მიუძღვნა განსაკუთრებული კადრების პოვნასა და აღზრდას, მან ბაუჰაუსში მასწავლებლებად მოიყვანა ისეთი ხელოვანები, როგორებიც არიან: პოლ კლი, იოჰანეს იტენი, ანი და იოსებ ალბერსები, ჰერბერტ ბაიერი, ლასლო მოჰოლი-ნაგი, ოტო ბარტინგი და ვასილი კანდინსკი. გროპიუსმა დატოვა ბაუჰაუსი 1928 წელს და გახდა საერთაშორისო, წამყვანი არქიტექტორი, მან შექმნა ისეთი ხატოვანი შენობები, როგორიცაა ჰარვარდის სამაგისტრო ცენტრი კემბრიჯში, ჯონ კენედის ფედერალური ოფისის შენობა ბოსტონში, მასაჩუსეტსის და “Pan Am” შენობა. (ახლანდელი Metlife Building) ნიუ იორკში და ა.შ.
ბაუჰაუსის უკანასკნელი დირექტორი, მის ვან დერ როე ემიგრაციაში წავიდა შეერთებულ შტატებში სკოლის დაშლის შემდეგ და გახდა არქიტექტურის სკოლის უფროსი ჩიკაგოში, Armor Technology Institute-ში (მოგვიანებით ილინოისის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი). მის ვან დერ როემ შექმნა ახალი მოდერნისტული სტილი, რომელშიც ფირფიტის მინა და სამრეწველო ფოლადი (ახალი მასალები იმ დროს) განსაზღვრავდნენ მინიმალურისტურ დიზაინს ად რომელიც გამოხატავდა თანამედროვე ეპოქის სულისკვეთებას. ის არის ბარსელონას პავილიონის, ჩიკაგოს ფედერალური კომპლექსის, ფარნსვორტის სახლის, Seagram Building-ისა და მრავალი სხვა პროექტის არქიტექტორი.
მას შემდეგ, რაც ვასილი კანდინსკი ჩამოყალიბდა, როგორც უპირველესი აბსტრაქციონისტი მხატვარი და ხელოვნების თეორეტიკოსი, მან დაიწყო ბაუჰაუსში სწავლება. ამ სკოლაში კანდინსკი ასწავლიდა დამწყებებს დიზაინის ძირითად პრინციპებსა და თეორიებს. ამავე პერიოდში მან შეიმუშავა ახალი ფერის თეორია ფორმის ფსიქოლოგიის ელემენტებზე დაყრდნობით. კანდინსკი დღეს ცნობილია როგორც აბსტრაქტული ხელოვნების პიონერი და მისი ნამუშევრები შეგიძლიათ იხილოთ მუზეუმებსა და გალერეებში მთელს მსოფლიოში.
აბსტრაქციის ერთ-ერთმა მამამ, პოლ კლიმ შეიმუშავა ხედვის იდიოსინკრეტული სტილი მუსიკისა და ადრეული ავანგარდისტული მოძრაობების გავლენის ქვეშ, მუდმივი ექსპერიმენტებით, სხვადასხვა ტექნიკითა და მასალებით, მაგრამ ასევე გამოირჩეოდა როგორც ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი ფერის თეორეტიკოსი და მწერალი. ის ასწავლიდა ბაუჰაუსში 1921 წლის იანვრიდან 1931 წლის აპრილამდე, როგორც “ფორმის” ოსტატი წიგნების შეკრების, ვიტრაჟების და ფრესკული მხატვრობის სემინარებში.
ენ ალბერსი, გერმანული წარმოშობის ტექსტილის მხატვარი და მბეჭდავი იყო, რომელმაც თავისი კარიერა ბაუჰაუსში სტუდენტობით დაიწყო. ის აქტიურად ატარებდა ექსპერიმენტებს ფორმით, მასალით, ფერითა და ტექსტურით და შეიმუშავა მრავალი ფუნქციური და უნიკალური ტექსტილი, რომელიც წარმოადგენდა განსაცვიფრებელ ესთეტიკურ ქმნილებებს. მოგვიანებით იგი გახდა ბაუჰაუსში ქსოვის სახელოსნოს ხელმძღვანელი. ენ ალბერსმა გამოაქვეყნა რამდენიმე წიგნი და მისი ნამუშევრები დაცულია მუზეუმებში, გალერეებსა და პერსონალურ კოლექციებში მთელი მსოფლიოს მასშტბით.
ბაუჰაუსის მოძრაობის მემკვიდრეობა
1933 წელს, ნაციზმის აღმავლობისთანავე, ბაუჰაუსი იძულებული გახდა დაეხურა ჯერ დესაუ, ხოლო ბერლინის ყოფილ ქარხანაში ათთვიანი მუშაობის შემდეგ, გესტაპომ შეაჩერა ბაუჰაუსის ყველა საქმიანობა. დახურვისთანავე, ბაუჰაუსის ბევრ მოწაფეს მოუწია სხვა ქვეყნებში გაქცევა და ნაცისტური საფრთხისგან დაცვა. რამდენიმე მხატვარი, როგორიცაა ენი და იოსებ ალბერსი, შეუერთდნენ შავი მთის კოლეჯის ფაკულტეტს, ექსპერიმენტულ ხელოვნებაზე დაფუძნებულ სკოლას ჩრდილოეთ კაროლინაში. სტუდენტებისა და ფაკულტეტების გაფანტულობამ ბაუჰაუსის გავლენა და იდეოლოგია მთელ მსოფლიოში გაავრცელა.
ბაუჰაუსის ნიჭმა, ტრადიციამ, ესთეტიკამ და იდეოლოგიამ წარმოშვა მხატვრული და დიზაინის მოძრაობები. სკოლამ დიდი გავლენა მოახდინა თანამედროვე დიზაინის, არქიტექტურის, ხელოვნებისა და განათლების მომავალზე, რამაც მოგვიანებით მრავალი დამწყები დიზაინერი შთააგონა.
